تعاریف
بازده: به مجموع مزایا یا عایداتی گفته می شود که در طول یک دوره به یک دارایی تعلق می گیرد.
ریسک: به انحراف بازده واقعی از بازدهی مورد انتظار، ریسک گفته می شود. در حقیقت ریسک همان نوسان هایی است که در بازدهی دارایی رخ می دهد. ریسک همچنین شامل از دست رفتن تمام یا قسمتی از اصل سرمایه گذاری نیز تعریف می شود.
ضریب تغییرات: میزان ریسکی که سرمایه گذار برای کسب هر واحد بازده متحمل می شود، قاعدتا هرچقد میزان ریسک تحمل شده به ازای هر واحد بازده (ضریب تغییرات) برای یک فرصت سرمایه گذاری کمتر باشد، برای سرمایه گذاری مناسب است.
دو عاملی که باید همواره همزمان در تصمیم گیری سرمایه گذاری در نظر گرفته شوند، ریسک و بازده می باشد. در واقع ریسک و بازده را نمی توان جدا از یکدیگر در نظر گرفت و هیچ کدام به تنهایی نمی توانند مبنایی برای تصمیم گیری سرمایه گذاری باشند، مگر همزان با همدیگر.
در مطالعه حاضر میانگین بازدهی و ریسک برای فرصت های سرمایه گذاری در ایران برای کوتاه مدت و بلند مدت آورده شده است.
■ بلندمدت (یکساله برای ۵ سال)
در پنج سال اخیر یعنی از سال ۱۳۹۷ تا پایان ۱۴۰۱، بازدهی متوسط سالانه برای بازار طلا ۹۶٪، بازار سرمایه ۹۴٪، بازار ارز (دلار) ۷۳٪، بازار مسکن ۵۰٪، صندوق درآمد ثابت ۳۳٪ و سرمایه گذاری در بانک نیز به طور متوسط سالانه ۲۰٪ بازدهی داشته است. که بیشترین بازدهی برای بازار طلا و سکه و کمترین آن نیز برای بانک بوده است. شاید در نگاه اول گفت که بهترین گزینه سرمایه گذاری در این پنج سال، سرمایه گذاری در سکه و طلا بوده است. در حالی که بازدهی بدون توجه به ریسک نمی تواند معیاری برای تصمیم گیری برای سرمایه گذاری باشد.
با توجه به اینکه میزان ریسک با واریانس سنجیده می شود، میزان ریسک برای این ۶ حوزه سرمایه گذاری در پنج سال مورد محاسبه قرار گرفت و مشاهده شد که میزان ریسک برای بازار بورس ۵۳٪، بازار طلا و سکه ۲۳٪، بازار مسکن ۸٪، بازار ارز ۱٪ و برای صندوق با درآمد ثابت و بانک نیز صفر بوده است. بنابراین با وجود بازدهی بالای بازار بورس و سکه و طلا میزان ریسک در این دو بازار بالا بوده است. همچنین میزان ریسک برای سرمایه گذاری در بانک و صندوق با درآمد ثابت در حداقل ترین مقدار خود و نزدیک به صفر بوده است.
برای اینکه به ریسک و بازدهی در تصمیم گیری برای سرمایه گذاری توجه داشته باشیم، می توانیم از متغییری به نام ضریب تغییرات استفاده کنیم که از تقسیم مقدار ریسک بر میزان بازدهی به دست می آید. که در واقع نشان می دهد، سرمایه گذار برای به دست آوردن یک واحد بازده چه میزان ریسک متحمل شده است. میزان ضریب تغییرات برای بانک و صندوق درامد ثابت نزدیک به صفر بوده است در حالیکه برای بازار ارز ۰.۰۲، بازار مسکن ۰.۱۶، طلا ۰.۲۴ و برای بازار سرمایه ۰.۵۷ بوده است. بنابراین مشاهده می شود بازار بورس و بازار طلا با وجود بازدهی بسیار بالا در پنج سال اخیر، دارای ریسک بالایی نیز بوده اند. به عبارتی دیگر نوسانات در بازار سرمایه و طلا خیلی بالا بوده است و این نوسانات بالا، احتمال از بین رفتن سرمایه ی سرمایه گذاران را زیاد می کند. بنابراین با درنظر گرفتن ریسک و بازده به عنوان دو معیار تصمیم گیری، بانک و صندوق درآمد ثابت بهترین گزینه و بازار طلا و بورس به دلیل نوسانات شدید بدترین گزینه های پنج سال اخیر برای سرمایه گذاری محسوب می شوند.
■ کوتاه مدت (بازه زمانی کمتر از یکسال)
از آنجایی که بیشتر افراد با افق زمانی کمتر از یکسال وارد بازارهای مذکور می شوند، لازم است رفتار این بازارها در بازه زمانی کمتر از یکسال بررسی شود. برای این منظور از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱، هر سال را به دو بازه ۶ ماهه تقسیم و رفتار این بازارها در ۶ ماهه مورد بررسی قرار دادیم.
با بررسی ۶ ماهه بازارها متوجه می شویم که متوسط بازدهی ۶ماهه در ۵ سال اخیر برای بازار بورس ۹۳٪، بازار ارز ۴۸٪، بازار طلا ۳۸٪، بازار مسکن ۲۵٪، بانک ۱۵٪ و برای صندوق با درآمد ثابت ۱۱٪ درصد بوده است. بازدهی بالای بازار بورس بخاطر حباب شکل گرفته برای ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹ می باشد. از طرف دیگر میزان ریسک (واریانس) در بازارهای بورس، طلا و سکه، ارز، صندوق با درآمد ثابت و بانک برای بازه های ۶ ماه پنج سال اخیر به ترتیب ۱۶۴٪، ۲۷٪، ۰۲٪، ۰٪ و ۰ صفر بوده است.
با تقسیم میزان ریسک بر بازدهی، مقدار ضریب تغییرات برای بازار بورس ۱.۷۶، بازار طلا ۰.۷۱، بازار ارز ۰.۲۳، بازار مسکن ۰.۰۷ و برای بانک و صندوق با درآمد ثابت نیز نزدیک به صفر بوده است. مشاهده می شود برای کسب هر یک درصد بازده در بازار بورس سرماسه گذاران متحمل ریسکی به اندازه ۱.۷۶٪ شده اند که عددی بالا می باشد. بنابراین با توجه به معیار ضریب تغییرات که اهمیت همزمان به ریسک و بازدهی می دهد، مشاهده می شود در بازه های ۶ ماهه برای ۵ سال اخیر، بانک و صندوق با درآمد ثابت بهترین و طلا و سرمایه گذاری در اوراق بدترین گزینه سرمایه گذاری بوده اند.
نتیجه گیری: با وجود بازدهی بالای بازارهای بورس، سکه و طلا و همچنین ارز، این بازارها به دلیل نوسانات بالایی که دارند برای سرمایه گذارانی که با دید کوتاه مدت وارد بازار می شوند، مناسب نمی باشد. چرا که ممکن است در کوتاه مدت این بازارها روند نزولی شدیدی داشته باشند، و باعث متضرر شدن سرمایه گذاران شوند. برای مثال بازار بورس از اواخر مرداد ماه ۱۳۹۹ روندی نزولی شدیدی را تجربه کرد.
