با سلام خدمت همراهان عزیز وب سایت خانه سرمایه گذاری قصد داریم در این قسمت مروری اجمالی برتأمین مالی جمعی یا جمع سپاری مالی (crowdfunding) داشته باشیم و در قسمت های بعد با ویژگی ها، مزایا، معایب، تأمین مالی جمعی در ایران و بستر های مورد نیاز این حوزه برای شما عزیران ارائه می دهیم. گسترش روزافزون نوآوری اجتماعی، جمع سپاری مالی[۱] در جهان و تأثیری که این شیوه از تامین مالی بر پیشبرد نوآوری، کارآفرینی و اشتغال داشته است موجب شده که دانشگاه MIT در گزارش سال ۲۰۱۲ خود این نوآوری را در زمره یکی از ۱۰ فناوری برتر سال که جهان را متأثر خواهد کرد، اعلام نماید. به عبارتی، تأمین مالی جمعی همان طوفان مخرب خلاق شومپیتری است که در زمان بحران اقتصادی جهانی (دوره ۲۰۰۸ الی ۲۰۱۲ ) مسیرهای جدیدی را برای فعالیت اقتصادی کارآفرینان باز کرد. در همان سال ۲۰۱۲ ، ایالات متحده آمریکا به منظور آماده سازی زیرساخت های قانونی برای استفاده بهینه از ظرفیت بازارهای سرمایه عمومی از جمله تامین مالی جمعی، اصلاحاتی در قوانین خود انجام داد[۲] که فصل سوم آن مشخصا به جمع سپاری مالی می پردازد، فصول دیگر قانون یاد شده نیز زمینه های لازم برای سرمایه گذاری تعداد زیاد مردم در شرکت‌های کوچک و نوپا را خارج از ضوابط بازارهای رسمی سرمایه فراهم کرده است. از سال ۲۰۱۳ کشورهای اروپایی از جمله انگلستان و ایتالیا نیز قوانین و ضوابطی برای تسهیل در استفاده از این ابزار پرقدرت تدوین کرده و بانک جهانی نیزآن را به عنوان ابزاری با ارزش به کشورهای در حال توسعه توصیه کرده است[۳]
تعریف تامین مالی جمعی:
بطور ساده تامین مالی جمعی، کسب سرمایه مورد نیاز یک پروژه یا یک بنگاه از یک گروه گسترده از افراد به جای گروه های حرفه ای (مثل بانک یا فرشتگان کسب وکار) است(کلیمان، ۲۰۰۸ ). در روش های مرسوم افراد سرمایه مالی را بصورت غیر مستقیم از پس اندازها بدست می آورند چرا که بانک بعنوان واسطه بین آنها که پول دارند و آنها که نیاز به پول دارند عمل می کند. اما تامین مالی جمعی در تضاد با این حالت قرار دارد چرا که فرآیند کسب سرمایه بدون هیچ واسطه ای انجام می پذیرد: کارآفرینان از جمعیت بهره برداری کرده و بصورت مستقیم از آنها پول در یافت می کنند و روش مرسوم ارتباطی آنها هم اینترنت است. لمبرت و شواینباخر(لمبرت و همکاران، ۲۰۱۰ ) تعریف تامین مالی کلیمان را توسعه داده و آنها را اینگونه بیان کردند “یک فراخوان عمومی، اساسا از طریق اینترنت، برای فراهم آوردن منابع مالی خود، به شکل اعانه یا در ازای دریافت پاداش و یا حق رای برای حمایت از ابتکارات یا مقاصد خاص”.
سرمایه گذاران اصلی و بانک ها معمولا در مراحل رشدیافته شرکت ها، آنها را تامین مالی می کنند و شرکت هایی که تازه شروع به کار کرده اند باید از طرق دیگر مثل جذب سرمایه از سرمایه گذاران پراکنده، فامیل، دوستان و … استفاده نمایند و اگر این سرمایه ها کافی نباشد، یک شکاف مالی در تامین مالی این گونه شرکت ها ایجاد می شود. تامین مالی جمعی راهی است که می تواند این شکاف را پر کند. در شکل زیر نشان داده شده است
یکی از ابتکارات قابل توجه در زمینه تأمین مالی کسب و کارهای کارآفرینانه که به طور خودجوش با استفاده از برنامه های اجتماعی بوجود آمده و بویژه برای مراحل نوزادی و نوپایی بسیار مناسب است، crowdfunding (تأمین مالی جمعی/ جمع سپاری مالی) است. این روش تأمین مالی، حاصل پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات از طریق ۲Web و ایجاد زمینه مبادله وجوه در بستر اینترنت، برای جمع آوری وجوه جماعت انبوه مردم از گوشه و کنار جهان است که گونه ای از نوآوری های باز و اجتماعی به شمار می رود. ساده شده این فرآیند نوآورانه مردم نهاد به این صورت است که فرد متقاضی وجوه، برنامه خود را در درگاه (واسطه اینترنتی) تأمین مالی جمعی مطرح می کند. اگر این برنامه از دید مخاطبین خود (معمولا از سراسر جهان) که امکان بحث و بررسی در مورد برنامه برای آنها فراهم است، قابل قبول باشد، صدها و گاهی هزاران نفر مقادیر نسبتا اندکی را برای پشتیبانی از برنامه پرداخت می کنند. جمع این مبالغ برای راه اندازی و اجرای برنامه، به اندازه کافی بزرگ خواهد بود. موارد موفقیت آمیز فراوانی از ایجاد کسب و کارهای جدید و یا توسعه کسب و کارهای موجود وجود دارد.
بازیگران اصلی در تأمین مالی جمعی شامل گیرندگان سرمایه (افراد خصوصی و یا شرکت ها)، سرمایه گذاران (جمع، افراد) و واسطه ها (معمولا بستر نرم افزاری تامین مالی جمعی) هستند. یک بستر تامین مالی جمعی غیر مستقیم در چندین گام قابل تشخیص است (شکل زیر را ببینید.). بدین ترتیب که کسانی که در جستجوی سرمایه ها هستند، درخواستی را در بستر نرم افزاری تامین مالی جمعی ثبت می کنند که این درخواست شامل اطلاعاتی در خصوص پروژه، شرکت و طرح ریزی مالی است. کاربران ثبت نام شده نیز به این اطلاعات دسترسی دارند. از طریق بستر نرم افزاری قراردادی بین سرمایه گذاران و گیرندگان سرمایه منعقد می شود و سرمایه گذار مبلغ مشخصی را از حساب بانکی خود (تراکنش بانکی) و یا از طریق ارایه دهندگان میکرو پرداخت ها (مثل PayPal ) به بستر نرم افزاری می دهند. بستر نرم افزاری نیز مبلغ پرداخت شده را به صورت کنترل شده و از طریق یک متولی به گیرنده سرمایه می دهد.
[۱] crowdfunding
منابع:
[۲] Jumpstart Our BusinessStartUps Act. 2012.112th Congress of the United States of America.
[۳] Crowdfunding’s Potential for the Developing World. 2013. InfoDev. World Bank.
نظام تأمین مالی تولید در ایران، بررسی ساختار مالی بنگاه های اقتصادی، جلد اول، ۱۳۹۴